In de klas

Sommige kinderen uit mijn klas gaven dit altijd als antwoord. ‘Ik weet het niet.’ Zeker als dit altijd zo is, bij bepaalde kinderen, is de neiging groot om maar door te gaan naar de volgende leerling die het antwoord wel weet en dan verder met het vervolg van de les. Misschien zitten deze kinderen wel standaard aan de instructietafel.

Met ‘ik weet het niet’ waagt een kind niet eens een poging.

Soms vanuit niet in staat zijn, soms vanuit niet bereid zijn om te antwoorden. Voor de lerende cultuur in een klas is dit niet helpend. In het boek Teach like a Champion’ vond ik handvatten om hier mee om te gaan.

Zo is techniek 1 ‘Weet niet geldt niet’. Bij deze techniek stel je de vraag aan een willekeurige leerling. Wanneer deze het antwoord niet weet, vraag je bijvoorbeeld een andere leerling het antwoord te geven. Daarna kom je terug bij de leerling die het antwoord niet wist en laat je deze het antwoord herhalen. Hiermee leer je de leerlingen aan dat het niet erg is om iets niet te weten, maar dat het kind ook niet weg komt met het antwoord ‘ik weet het niet’.

Jezelf

Als je zelf iets niet weet, dan zoek je het op. Toch? Dat werkt natuurlijk prima als het gaat om feitelijkheden, zoals wat de stappen zijn om een bepaalde som uit te leggen. Maar op persoonlijk en professioneel vlak kun je het soms ook niet-weten. Hoe komt het toch dat dit gedrag zo in mijn allergie zit? Zal ik wel of niet een opleiding gaan doen? Zal ik gaan solliciteren naar een andere baan?

Hoe doe je dat zelf, als je een keuze moet maken, een antwoord moet geven? Als je het niet weet, als je twijfelt? Soms weet je niet direct wat de dingen die je ziet en ervaart, betekenen. Zetten ze je aan het denken en aan het twijfelen. Als mens willen we graag dingen verklaren. We verlangen naar een antwoord. Als we het niet weten, kunnen we dat ervaren als chaotisch en onzeker. Je kunt je  vergelijken met anderen die het wel allemaal zeker lijken te weten.

Als je er nu eens anders naar kijkt?

Wanneer je niet-weet, zijn alle mogelijkheden nog open. Hoe zou het zijn om hier met nieuwgierigheid onderzoekend in te staan? Soms is het goed om jezelf af te leiden. Ga lekker naar buiten, doe iets creatiefs. Het kan dan zomaar gebeuren dat er ruimte komt voor iets nieuws. Door te ervaren dat je iets niet weet en dat er te laten zijn, ontstaat er ruimte voor een antwoord, ruimte voor ontwikkeling.

Het is oké als je het even niet weet.

Praat erover! Zoek iemand die je vertrouwt, een partner, vriend(in) of coach. Vertel dat je het even niet-weet. Je bent de enige niet. Als je hierover met anderen spreekt, zullen zij je steunen, merk je dat je niet alleen staat en dat zul je zien dat er meer verbinding ontstaat met de mensen om je heen.

Welke ruimte geef je jezelf om het niet te weten? Om daarbij stil te staan en daaruit iets nieuws te laten ontstaan?

In je organisatie

Wat betekent niet-weten voor de manier waarop je omgaat met ingewikkelde vraagstukken in je organisatie?

We zijn zo gericht op denken en doen als het gaat om lastige opgaven. Door stil te worden en stil te staan kun je je verbinden met wat er is. Door niet te weten ontstaat er ruimte voor alle verschillende nuances die er zijn en ruimte voor creativiteit. Zoals Moerkerk (2017) zegt, heeft het niet-weten of onmacht, zelfs een functie. Omdat er niet direct een antwoord is, ontstaat er ruimte om als team te zoeken. En omdat je samen bent, ontstaan er daardoor beter geïnformeerde antwoorden. Antwoorden die meer recht doen aan de complexiteit van zulke opgaven.

En die stille collega dan, die altijd zegt ‘ik weet het niet’? Nodig deze collega eens uit om mee te denken in de voorbereiding. Soms is het ook voldoende om iemand het woord te geven, omdat diegene niet zomaar wil inbreken in het gesprek. Vraag ook gericht tijdens de bijeenkomst naar wat er nog niet is gehoord. Op die manier krijg je alle invalshoeken boven tafel.

• Wie heeft er nog andere ideeën? Ook afwijkende ideeën van wat al is voorgesteld?
• Is er nog iets niet genoemd?
• Vraag door tot er niets meer komt.

Soms zit je als team vast in gewoontes en patronen die het lastig maken om stil te staan, te vertragen, het niet te weten. Dit lukt alleen door (kleine) nieuwe gewoonten een plek te geven in de praktijk van je organisatie. Dit kunnen gewoonten op individueel-, team- of organisatieniveau zijn.

Welke ruimte is er bij jou op school om het niet te weten?

Geef ruimte aan niet weten

Om terug te komen op de ‘ik weet het niet’ van leerlingen uit je klas: het is oké als een kind het niet weet. Door de techniek van Teach like a Champion te gebruiken nodig je het kind uit om daar geen genoegen mee te nemen, maar open en nieuwsgierig te onderzoeken.

Als jij het niet weet, het is oké. Geef jezelf de ruimte om het niet te weten. Zoek verbinding met anderen. Sommige dingen zul je nooit zeker weten. Soms zal het niet-weten uitkristalliseren tot iets moois, iets nieuws.

Samen niet-weten binnen een team of organisatie geeft veel onzekerheid. Door samen te onderzoeken en de dialoog aan te gaan, kom je tot oplossingen die recht doen aan het vraagstuk waar jullie mee bezig zijn.

Als ik iets zeker weet, dan is het dat niets zeker is. Niet-weten is een uitnodiging om onzekerheid te leren accepteren. Wat mezelf betreft, probeer ik te leven vanuit vertrouwen en nieuwsgierigheid. Ik onderzoek graag met je mee.

Hoe geef jij ruimte aan niet-weten?

Bronnen:

• Lemov, D., (2012). Teach like a Champion; 49 technieken om leerlingen te laten excelleren. Meppel: Ten Brink.
• Moerkerken, S., (2017). Hoe ik verander; Anders intervenieren in organisaties en maatschappelijke vraagstukken. Deventer: Vakmedianet